Những Hành Vi Bị Cấm Trong Chứng Khoán

NHÀ ĐẦU TƯ CẦN BIẾT NHỮNG HÀNH VI BỊ CẤM TRONG GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN

Tôi thường xuyên bị thêm vào các nhóm Telegram và Zalo nhưng tôi thường báo cáo nhóm và thoát ngay bởi tôi từng bị họ chụp màn hình và lợi dụng uy tín để quảng cáo việc tôi làm cố vấn cho nhóm của họ. Nhân tiện tôi chia sẻ các hành vi bị cấm trong giao dịch chứng khoán, kèm ví dụ thực tế minh họa từng trường hợp, giúp nhà đầu tư hiểu rõ để tránh vi phạm pháp luật hoặc bị lôi kéo vào các hoạt động bất hợp pháp

Thị trường chứng khoán là nơi huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế, nhưng đồng thời cũng là “vùng đất” dễ bị lợi dụng nếu không có sự giám sát chặt chẽ. Để đảm bảo công bằng, minh bạch và ổn định, pháp luật Việt Nam đã quy định rõ ràng những hành vi bị nghiêm cấm trong giao dịch chứng khoán. Dưới đây là các hành vi phổ biến bị cấm, kèm ví dụ minh họa thực tế để nhà đầu tư dễ hình dung và phòng tránh

1. Giao dịch nội gián (Insider Trading)
Nội dung: Là việc sử dụng thông tin nội bộ chưa công bố ra công chúng để mua bán chứng khoán nhằm trục lợi.

Ví dụ: Giám đốc tài chính của một công ty biết rằng công ty sắp được một tập đoàn lớn mua lại với giá cao, đã âm thầm mua vào cổ phiếu công ty trước khi thông tin được công bố rộng rãi, sau đó bán ra khi giá tăng.

Hành vi này bị xử lý hình sự theo Điều 210 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017.

2. Thao túng giá chứng khoán (Market Manipulation)
Nội dung: Thực hiện các hành vi nhằm làm sai lệch cung cầu hoặc giá thị trường, tạo cảm giác giả tạo về thanh khoản hoặc xu hướng tăng/giảm của cổ phiếu.

Ví dụ: Một nhóm nhà đầu tư lập nhiều tài khoản khác nhau để mua bán lòng vòng cổ phiếu XYZ, tạo ra thanh khoản giả, khiến nhà đầu tư khác tưởng cổ phiếu đang “có sóng” và đổ tiền vào mua, rồi sau đó nhóm này bán ra chốt lời.

Đây là hành vi bị phạt tiền đến hàng tỷ đồng, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội.

3. Cung cấp thông tin sai lệch hoặc gây hiểu lầm
Nội dung: Công bố, đăng tải, hoặc phát tán thông tin không đúng sự thật nhằm tác động đến quyết định đầu tư của người khác.
Ví dụ: Một doanh nghiệp phát hành cổ phiếu mới, nhưng sử dụng báo cáo tài chính đã “làm đẹp”, che giấu khoản lỗ lớn và khoản nợ khó đòi, khiến nhà đầu tư tin tưởng mua vào.

Bị xử phạt theo Nghị định 156/2020/NĐ-CP, có thể bị cấm phát hành, niêm yết hoặc phạt hàng trăm triệu đồng.

4. Không công bố hoặc công bố không đầy đủ, không kịp thời thông tin
Nội dung: Là khi công ty đại chúng, tổ chức niêm yết không công bố thông tin theo quy định, hoặc công bố muộn khiến nhà đầu tư không kịp đánh giá rủi ro.

Ví dụ: Một công ty có biến động lớn về nhân sự cấp cao (Tổng giám đốc từ chức, kiểm toán viên từ chối đưa ý kiến), nhưng không công bố thông tin đúng thời hạn.

Vi phạm này ảnh hưởng trực tiếp đến sự minh bạch của thị trường, bị xử phạt hành chính nghiêm trọng.

5. Lợi dụng tư cách hành nghề để trục lợi
Nội dung: Các cá nhân/tổ chức như môi giới, quản lý quỹ, công ty chứng khoán sử dụng vị trí của mình để xúi giục, thao túng, trục lợi từ khách hàng.
Ví dụ: Nhân viên môi giới xúi nhà đầu tư vay margin cao để mua cổ phiếu đầu cơ, nhằm hưởng phí giao dịch, trong khi biết rõ cổ phiếu sắp bị cắt margin.

Đây là hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp và bị xử phạt rất nặng nếu phát hiện.

6. Mượn, cho mượn, hoặc sử dụng tài khoản người khác để giao dịch
Nội dung: Là việc dùng tài khoản không đứng tên mình để thực hiện giao dịch, nhằm lách luật hoặc che giấu danh tính.

Ví dụ: Một người dùng nhiều tài khoản đứng tên bạn bè/người thân để giao dịch tạo cung cầu giả, hoặc để né quy định giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phiếu.

Hành vi này vi phạm quy định về danh tính giao dịch và dễ bị nghi ngờ thao túng.

7. Gian lận trong chào bán, phát hành chứng khoán
Nội dung: Là việc gian dối trong hồ sơ đăng ký chào bán: khai khống vốn, tài sản, sai sự thật về hoạt động kinh doanh,…

Ví dụ: Một doanh nghiệp SME nộp hồ sơ IPO nhưng thuê kiểm toán làm báo cáo “lãi khống”, trong khi thực tế doanh nghiệp lỗ liên tục nhiều năm.

Có thể bị đình chỉ IPO, phạt nặng, cấm phát hành trong thời gian dài.

8. Cản trở hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát
Nội dung: Không cung cấp thông tin, tài liệu; trì hoãn, che giấu hoặc cố tình cản trở hoạt động kiểm tra của cơ quan chức năng.

Ví dụ: Khi UBCKNN yêu cầu doanh nghiệp nộp hồ sơ kiểm tra, công ty chậm trễ không lý do, hoặc gửi hồ sơ không đầy đủ, làm sai lệch dữ liệu.

Cản trở giám sát là hành vi nghiêm trọng, thường bị tăng nặng khi xử phạt.

9. Tổ chức hội nhóm “phím hàng”, dụ dỗ nhà đầu tư không có cơ sở pháp lý
Nội dung: Là việc tạo các nhóm Zalo, Telegram, Facebook… để phát tán tin đồn, kêu gọi mua bán cổ phiếu dựa trên những phân tích không có chuyên môn, thậm chí báo lãi ảo.

Ví dụ: Một nhóm trên mạng xã hội hô hào cổ phiếu penny XYZ sắp “x5”, sau đó đẩy giá cổ phiếu lên bằng cách thao túng, rồi lặng lẽ bán ra.

Đây là hành vi vi phạm pháp luật nếu không có giấy phép tư vấn đầu tư, dễ bị xử lý hình sự nếu gây hậu quả lớn.

10. Giao dịch vượt giới hạn hoặc lách quy định sở hữu
Nội dung: Là khi nhà đầu tư (đặc biệt là tổ chức nước ngoài) vượt quá tỷ lệ sở hữu cho phép, hoặc mua bán mà không công bố thông tin theo quy định.

Ví dụ: Một tổ chức nước ngoài thông qua nhiều pháp nhân trung gian để lách quy định sở hữu tối đa 49% trong doanh nghiệp Việt Nam.

Giao dịch vượt giới hạn bị buộc phải bán lại cổ phần, kèm theo phạt hành chính hoặc cấm giao dịch.

Chia sẻ:
Những hành vi kể trên không chỉ vi phạm pháp luật, mà còn đe dọa tính công bằng và niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường. Nếu bạn là nhà đầu tư, hãy luôn:

• Trang bị kiến thức pháp luật
• Tự kiểm tra nguồn thông tin
• Không chạy theo “phím hàng” hay nhóm kín
• Báo cáo khi thấy dấu hiệu thao túng hoặc lừa đảo

Nếu cần, bạn có thể liên hệ với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các công ty chứng khoán có uy tín hoặc chuyên gia độc lập để được hỗ trợ.

Nguồn : Phan Lê Thanh Toàn
Nhà cố vấn già